نسخه آنلاین گاهنامه الکترونیکی نوج ( نویسندگان جویبار ) اسفندماه1401هـ.ش

به نام خدا

نام: راضیه || نام خانوادگی: قادری جویباری || موضوع: شخصیت اجتماعی زن در قرآن و عهدین || آموزگار پایه سوم مدرسه حضرت سکینه سلام الله علیها لاریم

متن:

موضوع : شخصیت اجتماعی زن در قرآن و عهدین(عهد قدیم:تورات ، عهد جدید:انجیل)

نام نویسنده : راضیه قادری جویباری(آموزگار پایه‌ی سوم)

نام مدرسه : حضرت سکینه(س) لاریم

شخصیت اجتماعی زن

زن نیمی از پیکره اجتماع است. شخصیت، رفتار، فرهنگ و اندیشه او بی­گمان در شکل­گیری جامعه انسانی نقش اساسی ایفا می­نماید. در تاریخ بشر، وجود زن شأن و شخصیت او، حدود اختیار وی در حیات بشری و پیوند او با مرد و مکانتش در سنجش با مرد همواره مورد گفتگو بوده است. در اکثر بحث­ها گروه های افراط و تفریط پیدا می­شود که بر اساس حب و بغض مطالبی دور از واقع بیان می­نمایند؛ در بحث از شخصیت زن در اجتماع نیز این فرانید به چشم می­خورد؛ چه اینکه گروهی، برای زنان کمترین و ابتدایی ترین حقوق انسانی قائل نیستند و گروهی دیگر راه افراط را پیموده­اند.

شخصیت اجتماعی زن در عهد عتیق

زن در عهد عتیق موجودی ثانوی و غیر مستقل است که از دنده مرد خلق شده است و مصدر و منشأ گناه و فساد است که باعث اغوای مرد شد. لذا مجازاتی که خداوند برای ایشان در نظر گرفته بود، این بود که تا ابد تحت سلطه مرد باشد. (پیدایش، 3: 16) این آموزه­ها برابری زن و مرد را در اجتماع منتفی می­سازد و زنان را زیر دست مردان معرفی می­نماید.

در زمان برده­داریی و گسترش جمعیت بنی­اسرائیل در مصر، فرعون به قابله­های یهودی دستور داده بود که نوزادان پسر را بکشند و دختران را زنده نگه دارند. این روایت خود نشان می­دهد که آن زمان، جامعه اهمیت چندانی برای نقش زنان در اجتناع قائل نبوده است و فقط مردها مورد تفتیش عقاید و هویت قرار می­گرفتند. (جین و بوکر، 1384: ص 199) اگر ما باشیم و این آیات خصوصاً آیات خلقت که زن را مصدر گناه برای جامعه معرفی نمود، نمی­توان زن را برای جامعه و اجتماعات انسانی فردی مناسب معرفی کرد؛ ولی بر خلاف این مسائل گاهی در عهد عتیق از زنانی یاد می­شود که نقش­های برجسته در تاریخ ایفا نمودند که باعث سرنگونی طاغوت شدند و جامعه را از هلاکت و بدبختی نجات دادند که این موضوع با همدیگر متناقض هستند و این دوگانگی در بیان مسأله را رازآلود می­نماید که آیا زنان مؤثر بر خلاف طبیعت و میل مردان وارد صحنه جامعه شده­اند و یا اینکه جامعه یهودی بر خود می­پذیرد که زن نیز به مثابه مردان وارد اجتماع شود که در اینصورت، باید نگاهی دیگر به آیات خلقت داشته باشند.

شخصیت اجتماعی زن در عهد جدید

تا پیش از بعثت حضرت عیسی (ع) در جوامع بشری به زن به دیده حقارت نگریسته می­شد. به خصوص در فرهنگ یهود که زن را جنس دوم می­دانستند و هیچ حقی برای آنان قائل نبودند. (آشتیانی، 1383، ص 391) در چنین شرایطی مسیح ظهور کرد و دین خود را بر اساس محبت تبلیغ نمود. (متی، 9: 13) آن حضرت همگان را به طور یکسان مورد لطف خود قرار می­داد. زن و مرد ، غلام و آزاد، غنی و فقیر و…. تفاوتی نداشتند و همکلام شدن عیسی با زنان و محبت ایشان به زنان بدکاره تا حدی که لقب دوست گناهکاران به او دادند. (مقدمه انجیل لوقا) برخورد محبت آمیز مسیح با زنان موجب گردید عده زیادی به ایشان ایمان بیاورند و تا آخرین روز نیز با ایشان باشند و در راه تبلیغ دین مسیح با ایشان بمانند. به رغم نظر مساعد مسیح به زنان، پیشوایان این دین، تعلیمات ایشان را نادیده گرفتند و رفتارهای ضد ارزشی با زنان داشتند. همان جریان گناه اولیه و فریفتن آدم توسط زن در نامه­های پولس رشد و نمو کرد (تیماتائوس، 2: 9-15) و صحبت از اطاعت بی­قید و شرط زن از مرد در هر امری، همانند اطاعت آنان از مسیح شد. (افسیان، 5: 21-22) شخصیت زن دو بار به حالت قبل از ظهور مسیح بازگشت.

شکل سنتی مسیحیت به گونه­ای بود که همیشه، مانع برابری زنان و مردان در اداره امور کلیسا می­شد. در قرن هفدهم مارگات فل بر آن داشت که موضوع برای جایگاه مرد و زن عَلَم کند. پولس در انجی بخش رومیان 16 از زنانی نام برده است که در کلیسا فعالیت می­کردند: فیبی خادم کلیسا و پرسکا یار و همراه پولس، با اهمیت یافتن جایگاه زنان در زندگی روزمره و ایفای نقش مدیریتی آن­ها در زمینه­های مختلف، برخی از اعتقادات قدیمی کلیسا که مبتنی بر پستی ذاتی زن نسبت به مرد، از ذهن مردم زدوده شد. (زن در ادیان بزرگ جهان، ص 114- 115)

بدون توجه به پیروان مسیح می­توان در آیات عهد جدید این همسانی و برابری زن و مرد در پاره­ای از امور اجتماع دیده می­شود و به عنوان یک عضو فعال جامعه به مردم معرفی شده است که در زمان حضرت عیسی (ع) و حواریون زنان نقش فعالانه­ای در امور اجتماعی داشته­اند. به خصوص امور مربوط به دین در قالب هجرت در راه خدا و امر به معروف که در نامه­های پولس به رومیان و مسیحیان فلیپی دیده می­­شود. (نامه پولس به مسیحیان فیلیپیف 4: 2-3)

شخصیت اجتماعی زن در قرآن کریم

زن از نگاه قرآن، عضوی مؤثر در جامعه است و باید مانند مردان در مسائل مهم اجتماعی نقش آفرینی نماید. علاوه بر اینکه آیاتی از قرآن کریم به صراحت تساوی میان مرد و زن را اعلام می­کند، آیاتی است که به صراحت بی­اعتنایی به امر زنان را نکوهش نموده و از آن جمله می­فرماید: «وَ إِذا بُشِّرَ أَحَدُهُمْ بِالْأُنْثى‏ ظَلَّ وَجْهُهُ مُسْوَدًّا وَ هُوَ كَظيمٌ (58) يَتَوارى‏ مِنَ الْقَوْمِ مِنْ سُوءِ ما بُشِّرَ بِهِ أَ يُمْسِكُهُ عَلى‏ هُونٍ أَمْ يَدُسُّهُ فِي التُّرابِ أَلا ساءَ ما يَحْكُمُونَ» (59) و اینکه می­فرماید خود را از شرمساری از مردم پنهان می­کند، برای این است که ولادت دختر را برای پدر ننگ می­دانستند. توجه به این نکته ضروری است که قرآن در عصری نازل شد و ندای تساوی زن و مرد را سر داد که پدر از داشتن دختر شرمسار می­شد.

اسلام بین زن و مرد از نظر تدبیر شئون اجتماع و دخالت اراده و عمل آن دو در این تدبیر، تساوی برقرار نموده، علتش هم این است که همانگونه که مرد می­خواهد بخورد و بنوشد و بپوشد و سایر حوائجی که در زنده ماندن خود به آن­ها محتاج است، به دست آورد، زن نیز همینطور است و لذا قرآن کریم می­فرماید: «بعضُکُم مِن بَعضٍ» (آل عمران: 195) لذا همانگونه که مرد می­تواند خودش در سرنوشت خویش تصمیم بگیرد و خودش به صورت مستقل عمل کند و نتیجه عمل خویش را مالک گردد، همچنین زن چنین حقی دارد، بدون هیچ تفاوتی: «لَها ما کَسَبَت و عَلَیها ما اکتَسَبَت» همچنین زن و مرد در آنچه که اسلام آن را حق می­داند، برابر هستند.

قرآن کریم می­فرماید:

«وَ لا تَتَمَنَّوْا ما فَضَّلَ اللَّهُ بِهِ بَعْضَكُمْ عَلى‏ بَعْضٍ لِلرِّجالِ نَصيبٌ مِمَّا اكْتَسَبُوا وَ لِلنِّساءِ نَصيبٌ مِمَّا اكْتَسَبْنَ وَ سْئَلُوا اللَّهَ مِنْ فَضْلِهِ إِنَّ اللَّهَ كانَ بِكُلِّ شَيْ‏ءٍ عَليماً» (نساء: 32) و منظورش از این گفتار آن است که اعمالی که هر یک از زن و مرد به اجتماع خود هدیه می­دهند، باعث آن می­شود که به فضلی از خدا اختصاص یابد، بعضی از فضل­های خدا تعالی فضل اختصاصی به یکی از دو طایفه است، بعضی مختص به مردان و بعضی دیگر مختص زنان است.

مثلاً مرد را از این نظر بر زن فضیلت داده که سهم ارث او دو برابر زن است و زن را از این نظر بر مرد فضیلت دارد که خرج خانه از گردن زن ساقط نموده است؛ پس نه مرد باید آرزو کند که ای کاش خرج خانه به عهده­ام نبود، و نه زن آرزو کند که ای کاش سهم ارث من برابر برادرم بود، بعضی دیگر برتری را مربوط به عمل عامل کرده، نه اختصاص به زن دارد و نه مرد، بلکه هر کس فلان قسم از اعمال را انجام داد، به آن فضیلت­ها می­رسد (چه مرد و چه زن) و هر کسی انجام نداد (باز چه مرد و چه زن) و کسی نمی­تواند آرزو کند که ای کاش هم فلان برتری را می­داشتم، مانند فضیلت ایمان و علم  عقل و سایر فضایلی که دین آن را فضیلت می­داند، این قسم فضیلت فضلی است از خدا که به هر کسی بخواهد، می­دهد و لذا در آخر آیه می­فرماید: «وَسئلوا اللهَ مِن فَضلِه»

در اسلام زن در تمامی احکام عبادی و حقوق اجتماعی شریک است، او نیز مانند مردان می­تواند مستقل باشد و هیچ فرقی با مردان ندارد، مگر تنها در مواردی که طبیعت خود زن اقتضا دارد که با مرد فرق داشته باشد. اسلام بین زن و مرد از نظر تدبیر شئون اجتماع و دخالت اراده و عمل در جامعه تساوی برقرار نموده است. همانطور که مرد می­تواند برای سرنوشت خود تصمیم بگیرد، زن نیز از این حق بهره­مند است. اساسی که دین اسلام بر آن بنا شده است، فطرت است و فطرت اقتضا دارد که حقوق تمامی افراد انسان مساوی باشد و اجازه نمی­دهد یک طایفه نسبت به طایفه دیگر از حقوق بیشتری برخوردار باشد و فطرت حکم به عدالت اجتماعی می­نماید؛ یعنی هر صاحب حقی به حق خود برسد؛ بدون اینکه حقی مزاحم حق دیگر باشد. خداوند در قرآن زنان را در امر مهم بیعت با پیامبر اسلام (ص) شریک می­سازد: «يا أَيُّهَا النَّبِيُّ إِذا جاءَكَ الْمُؤْمِناتُ يُبايِعْنَكَ عَلى‏ أَنْ لا يُشْرِكْنَ بِاللَّهِ شَيْئاً وَ لا يَسْرِقْنَ وَ لا يَزْنينَ وَ لا يَقْتُلْنَ أَوْلادَهُنَّ وَ لا يَأْتينَ بِبُهْتانٍ يَفْتَرينَهُ بَيْنَ أَيْديهِنَّ وَ أَرْجُلِهِنَّ وَ لا يَعْصينَكَ في‏ مَعْرُوفٍ فَبايِعْهُنَّ وَ اسْتَغْفِرْ لَهُنَّ اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحيمٌ»(ممتحنه: 12) و بیان می­کند که ززن در زیربنای این دین نقش اساسی دارد؛ لذا باید سهم خود را در استواری و نگه­داری این بنیان ایفا کند و همچنین خداوند در این آیه سوره توبه: «وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِناتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِياءُ بَعْضٍ يَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ يَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَ يُقيمُونَ الصَّلاةَ وَ يُؤْتُونَ الزَّكاةَ وَ يُطيعُونَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ أُولئِكَ سَيَرْحَمُهُمُ اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ عَزيزٌ حَكيمٌ»(توبه:71) رسالت مهمی به دوش آنان قرار داده است و آن نظارت بر امور اجتماع و اجرای فرایض دین در جامعه در قالب امر به معروف و نهی از منکر است.